Phòng chống sốt xuất huyết: Nỗ lực toàn cầu và thách thức dai dẳng

Vấn đề nan giải của sốt xuất huyết: Tại sao các biện pháp kiểm soát hiện tại không hiệu quả?

Sốt xuất huyết Dengue đang trở thành mối quan ngại leo thang trên toàn cầu, đặt ra thách thức to lớn bất chấp quy mô đầu tư vào các biện pháp kiểm soát. Trong năm thập kỷ qua, các ca mắc được báo cáo đã tăng vọt gấp 30 lần, cho thấy nhu cầu cấp thiết cho các chiến lược bền vững hơn.¹

Sốt xuất huyết Dengue lây truyền từ người bệnh sang người lành qua muỗi Aedes (muỗi vằn) và các chiến lược phòng chống sốt xuất huyết Dengue hiện nay chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát muỗi.^{1, 2} Chiến lược này đã từng tỏ ra hiệu quả trong quá khứ; các biện pháp kiểm soát muỗi đã giúp giảm đáng kể các ca bệnh sốt xuất huyết trên toàn thế giới từ những năm 1950 đến những năm 1990.¹ Tuy nhiên, những chiến lược này đã tỏ ra thất bại trong thời gian gần đây, không thể ngăn chặn các ổ dịch sốt xuất huyết và sự lan rộng sang các khu vực mới.¹ 

Nhưng nguyên nhân là gì?

Thách thức trong một thế giới đầy biến động

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng cùng các yếu tố liên quan như mật độ dân số, sự di chuyển dân cư và các phương thức dự trữ nước đã thúc đẩy sự gia tăng số ca mắc sốt xuất huyết và sự lây lan của bệnh.^2,3 Các biện pháp phòng sốt xuất huyết truyền thống, bao gồm sử dụng thuốc phun diệt côn trùng có thể gặp khó khăn ở các thành phố lớn, ví dụ, việc xác định vị trí và việc liên hệ nhanh chóng với các hộ gia đình bị ảnh hưởng có thể gặp khó khăn.^1,4 Bên cạnh quá trình đô thị hóa, biến đổi khí hậu khiến phạm vi hoạt động của muỗi càng mở rộng, làm gia tăng nguy cơ trên diện rộng.²

Thách thức về thuốc diệt côn trùng và lời kêu gọi đổi mới

Việc phụ thuộc vào các loại thuốc diệt côn trùng tổng hợp đang phải đối mặt với nhiều thách thức, chẳng hạn như: vấn đề tác động đến môi trường, lo ngại về sức khỏe và sự xuất hiện của muỗi kháng thuốc diệt côn trùng. Để vượt qua những thách thức này, việc đầu tư vào các nhóm hóa chất diệt côn trùng mới và các phương pháp kiểm soát thay thế, chẳng hạn như sử dụng muỗi biến đổi gen hoặc các tác nhân kiểm soát sinh học.¹

Quyết định dựa trên bằng chứng: Yếu tố quan trọng

Một số biện pháp kiểm soát sốt xuất huyết được lựa chọn dựa trên các thực tiễn lịch sử hoặc các cân nhắc về chính trị thay vì bằng chứng về tính hiệu quả. Cách tiếp cận này có thể làm giảm tác động của các biện pháp can thiệp. Đầu tư vào nghiên cứu, giám sát và đánh giá là điều cần thiết để xác định các chiến lược hiệu quả và dựa trên bằng chứng để kiểm soát sốt xuất huyết. ¹

Thiếu sự tham gia chung sức của cộng đồng

Mức độ nguy cơ sốt xuất huyết của một cộng đồng phụ thuộc vào kiến thức, thái độ và hành vi của người dân đối với bệnh sốt xuất huyết, cũng như việc duy trì các hoạt động kiểm soát muỗi đều đặn.² Chiến lược kiểm soát muỗi truyền sốt xuất huyết tỏ ra kém hiệu quả thường liên quan đến việc thiếu sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương.¹ Trong một số trường hợp, các biện pháp kiểm soát muỗi tại địa phương cũng thiếu kinh phí và không đáp ứng chuyên môn cần thiết để thực hiện các biện pháp kiểm soát một cách hiệu quả và bền vững.¹ Theo WHO, việc kiểm soát muỗi có thể được tăng cường bằng cách giáo dục và giúp cộng đồng để xác định, loại bỏ hoặc xử lý các ổ sinh sản của muỗi trong và xung quanh nhà. Các khu vực đô thị cũng có thể được nâng cao khả năng phòng bệnh bằng cách "loại bỏ" muỗi vằn, bằng cách sử dụng hệ thống nguồn cung cấp nước sạch bằng đường ống nước đáng tin cậy để tránh việc lưu trữ nước sinh hoạt ở cấp hộ gia đình.⁵

Không có biện pháp đơn lẻ nào đủ để kiểm soát vi-rút

Do cách thức lây lan phức tạp của sốt xuất huyết liên quan đến cả vi-rút gây bệnh và muỗi truyền bệnh nên không có một giải pháp đơn lẻ nào đủ để kiểm soát bệnh này.¹ Người ta cho rằng việc sử dụng kết hợp các biện pháp khác nhau có thể có cơ hội thành công cao nhất để đạt được mục tiêu phòng ngừa sốt xuất huyết bền vững.¹ Việc sử dụng nhiều chiến lược phòng chống bệnh do muỗi truyền, bao gồm cả muỗi truyền sốt xuất huyết là chương trình toàn cầu về kiểm soát véc-tơ (2017-2030)^1,5 

Kết luận: Cách tiếp cận toàn diện để kiểm soát hiệu quả

Mặc cho các nỗ lực chống lại sốt xuất huyết với nhiều chiến lược đã thành công trong quá khứ, nhưng vi-rút Dengue vẫn tiếp tục lây lan.² Bản chất phức tạp của quá trình truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, việc thiếu thuốc điều trị đặc hiệu, cũng như những thách thức đến từ quá trình đô thị hóa nhanh chóng và biến đổi khí hậu có thể góp phần gây nên những khó khăn cho các biện pháp kiểm soát hiện tại.^1-3 Để giải quyết hiệu quả thách thức về sức khỏe cộng đồng này, một cách tiếp cận đa phương diện có sự tham gia của cộng đồng, các phương pháp kiểm soát sáng tạo và các can thiệp dựa trên bằng chứng là rất quan trọng.^1,5 

Nếu bạn lo lắng về bệnh sốt xuất huyết hoặc có các câu hỏi liên quan đến vấn đề chăm sóc sức khỏe, vui lòng liên hệ ngay với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Địa điểm tư vấn gần nhất

*Tài liệu này được cung cấp bởi Công ty Takeda Việt Nam và Tổng Hội Y học Việt Nam với mục đích giáo dục cộng đồng. Tài liệu này không nên được sử dụng cho mục đích chẩn đoán, điều trị bệnh, hoặc tư vấn khám chữa bệnh từ nhân viên y tế. Vui lòng tham vấn Bác sĩ để được biết thêm thông tin chi tiết. Tài liệu này được sử dụng cho công chúng, phạm vi sử dụng bên ngoài Hoa Kỳ và Anh Quốc.