Ngăn ngừa sốt xuất huyết lây lan trong gia đình và cộng đồng
Hiện chưa có thuốc điều trị bệnh sốt suất huyết Dengue đặc hiệu, do vậy dự phòng vẫn là biện pháp chủ yếu giúp phòng ngừa sốt xuất huyết.
Mối đe dọa của bệnh sốt xuất huyết đang gia tăng nhanh chóng. Các ca bệnh đã tăng gấp 30-50 lần ở một số khu vực chỉ trong 50 năm qua.1 Dựa trên dữ liệu hiện tại, một nghiên cứu đã đưa ra dự đoán rằng cho đến năm 2080, sẽ có đến hơn 6 tỷ người có nguy cơ mắc sốt xuất huyết.2
Vì không có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh sốt xuất huyết Dengue nên việc phòng ngừa bệnh ngay từ đầu (bằng cách lật úp các dụng cụ chứa nước, tránh bị muỗi đốt) là vô cùng quan trọng.3 Nếu bạn sống trong vùng dịch tễ của bệnh sốt xuất huyết, có nhiều biện pháp bạn có thể áp dụng để giúp hạn chế sự lây lan của bệnh, đồng thời giữ an toàn cho bản thân và cộng đồng.4
Bảo vệ gia đình bạn khỏi bệnh sốt xuất huyết Dengue: diệt muỗi
Sốt xuất huyết Dengue lây truyền từ người bệnh sang người lành qua trung gian là muỗi Aedes (muỗi vằn) đốt, vì vậy kiểm soát số lượng muỗi là cách quan trọng để giảm bớt ảnh hưởng của bệnh.3,5,6 Muỗi Aedes (muỗi vằn) có tập tính ưa sinh sản trong các vật chứa nước sạch như chai lọ, chậu cây, lốp xe và thậm chí cả khay tủ lạnh.7,8 Trứng của muỗi vằn có thể tồn tại với thời gian lên đến một năm trong điều kiện khô ráo – chúng chỉ nở khi tiếp xúc với nước.8
“Muỗi vằn đẻ trứng ở những nơi có nước sạch tù đọng, trứng của chúng có thể tồn tại trong khoảng thời gian lên đến một năm. Trứng có thể chịu được điều kiện khô hạn và sẽ nở khi tiếp xúc với nước. Do đó, việc giữ cho nơi ở sạch sẽ và không có nơi để muỗi sinh sản là điều cần thiết để tránh muỗi vằn mang mầm bệnh gây ra bệnh sốt xuất huyết Dengue.”
– Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)8
Các cách giúp giảm số lượng muỗi và ngăn ngừa bệnh sốt xuất huyết Dengue tại nhà
Đậy kín các thùng chứa nước, làm sạch và vệ sinh hằng tuần9
Làm sạch hoặc cất dọn những vật dụng có thể trở thành nơi chứa nước ứ đọng, chẳng hạn như lốp xe, xô và chậu cây9
Lắp lưới chống muỗi cho cửa sổ và cửa ra vào trong nhà để ngăn muỗi bay vào3,6,9
Sử dụng thuốc chống côn trùng, nhang muỗi và bình xịt cũng như các vật liệu tẩm hóa chất diệt muỗi trong nhà của bạn3
Nếu có thể, hãy sử dụng thiết bị bắt muỗi, chẳng hạn như đèn bắt muỗi6
Bật điều hòa để nhà cửa luôn mát mẻ6
Đoàn kết cộng đồng để đẩy lùi sốt xuất huyết
“Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận thấy việc kiểm soát bệnh sốt xuất huyết ở Sri Lanka không thể hoàn thành được nếu chỉ nhờ ngành y tế và đã kêu gọi sự tham gia của cộng đồng.”
– Tổ chức Y tế Thế giới10
Chính bạn và cộng đồng là những mắt xích quan trọng giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết - đặc biệt là trong công tác loại bỏ nơi sinh sản của muỗi.11 Sự chung tay từ cộng đồng là rất quan trọng, vì chỉ cần một vài con muỗi trong mỗi hộ gia đình cũng đủ để có thể gây ra các đợt bùng phát sốt xuất huyết lớn.12 Điều này đã đươc minh chứng cho thành công ở Singapore, nơi các chiến dịch cộng đồng đã được đẩy mạnh trong các sáng kiến ứng phó với bệnh sốt xuất huyết.13 Mỗi cá nhân được khuyến khích chủ động và nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc phòng chống muỗi bằng các hành động như đổ hết nước trong lọ hoa để loại bỏ nơi muỗi có thể sinh sản.13 Ngoài ra, ở Mexico, chiến dịch "diệt muỗi và lăng quăng" cũng đã được triển khai để nâng cao nhận thức về bệnh sốt xuất huyết trong cộng đồng. Người dân địa phương cũng tham gia vào việc xác định, theo dõi và diệt trừ các nơi muỗi sinh sản hộ gia đình.14 Ví dụ, ở một bang của Mexico, các hộ gia đình không tham gia chiến dịch có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết cao gấp đôi so với những hộ gia đình tham gia.14
Vai trò của các tổ chức y tế cộng đổng và vắc-xin
Các tổ chức y tế công cộng có thể hỗ trợ tham gia, giáo dục và trao quyền cho cộng đồng . Tại Singapore, hệ thống đèn giao thông do chính phủ quản lý sẽ thông báo cho người dân về số người mắc bệnh sốt xuất huyết trong cộng đồng của họ. Hệ thống đèn giao thông sẽ nhắc nhở họ phải làm gì để giúp giảm nguy cơ lây nhiễm ở vùng màu đỏ hoặc màu vàng và luôn cảnh giác ở vùng màu xanh lá cây.15
Ở một số trường hợp, các tổ chức y tế công cộng đã phối hợp cùng nhau để giúp cộng đồng chống lại sốt xuất huyết. WHO và Bộ Y tế Sri Lanka đã phát động chiến dịch nhằm giáo dục cộng đồng về việc dọn dẹp, loại bỏ các nơi sinh sản của muỗi gây bệnh sốt xuất huyết.10 Sáng kiến này đã giúp giảm một nửa số ca nhập viện do sốt xuất huyết; và theo WHO, chiến dịch này có thể đã giúp tránh được những đợt bùng phát lớn bệnh sốt xuất huyết trong cộng đồng.10
Vắc-xin là biện pháp khác giúp ngăn ngừa bệnh sốt xuất huyết lây lan.16 Vắc-xin có thể vừa giúp người được tiêm phòng tránh các biến chứng do sốt xuất huyết, vừa ngăn ngừa bệnh này lây lan trong cộng đồng.16,17 Thực tế, gần đây đã có vắc-xin được đưa vào sử dụng để phòng bệnh sốt xuất huyết, và một số vắc-xin khác cũng đang được nghiên cứu và phát triển; 3,18,19 Sáng kiến vắc-xin sốt xuất huyết đã được triển khai nhằm khuyến khích phát triển và sử dụng vắc-xin để giúp ngăn ngừa các ca sốt xuất huyết trên toàn thế giới.20
“Vắc-xin có thể giúp ngăn ngừa bệnh sốt xuất huyết do bốn tuýp vi-rút sốt xuất huyết riêng biệt nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau là DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4”
– Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ21
Bất chấp những nỗ lực kiểm soát đã được triển khai, sốt xuất huyết vẫn tiếp tục lây lan...
Thật không may, dù đã có những nỗ lực ở cả quy mô quốc gia và quốc tế, gánh nặng bệnh sốt xuất huyết vẫn ngày càng gia tăng.3 Điều quan trọng là cộng đồng và các tổ chức y tế công cộng phải tiếp tục hợp tác với nhau để thực hiện các phương pháp tiếp cận tổng hợp nhằm phòng ngừa và kiểm soát bệnh sốt xuất huyết.
Mặc dù thường không có triệu chứng hoặc có triệu chứng nhẹ, nhưng cứ 20 trường hợp mới mắc có triệu chứng thì có 1 ca mắc sốt xuất huyết nặng có thể tiến triển nhanh chóng đe dọa đến tính mạng.3,22 Hãy trao đổi với bác sĩ để biết thêm thông tin về cách phòng chống bệnh sốt xuất huyết tại nhà và trong cộng đồng.
*Tài liệu này được cung cấp bởi Công ty Takeda Việt Nam và Tổng Hội Y học Việt Nam với mục đích giáo dục cộng đồng. Tài liệu này không nên được sử dụng cho mục đích chẩn đoán, điều trị bệnh, hoặc tư vấn khám chữa bệnh từ nhân viên y tế. Vui lòng tham vấn Bác sĩ để được biết thêm thông tin chi tiết. Tài liệu này được sử dụng cho công chúng, phạm vi sử dụng bên ngoài Hoa Kỳ và Anh Quốc.
Tài liệu tham khảo
Mondal N. Lancet. 2023;401(10378):727-728.
Messina JP, et al. Nat Microbiol. 2019;4(9):1508-1515.
WHO. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/prevention/protect-yourself.html Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/activities/engaging-communities-to-sustain-dengue-vector-control Accessed January 2024.
Nature.com. Available at: https://www.nature.com/scitable/topicpage/controlling-dengue-outbreaks-22403714/ Accessed January 2024.
Gubler DJ. et al. Trop Med Health. 2011;39(4 Suppl):3-11.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/srilanka/news/detail/08-07-2019-preventive-action-is-vital-to-curtail-dengue-outbreaks-in-sri-lanka. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/symptoms/index.html. Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/about/accountability/results/who-results-report-2020-mtr/country-story/2022/community-engagement-for-sustainable-dengue-outbreak-prevention-and-control Accessed January 2024.
Pan American Health Organization. Available at: https://www.paho.org/en/news/3-8-2023-dengue-cases-increase-globally-vector-control-community-engagement-key-prevent-spread# Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/resources/vectorcontrolsheetdengue.pdf. Accessed January 2024.
Sim S, et al. PLoS Negl Trop Dis. 2020;14(8):e0008428.
Tapia-Conyer R, et al. Paediatr Int Child Health. 2012;32 Suppl 1(s1):10-3.
National Environment Agency. Dengue Community Alert System. Available at: https://www.nea.gov.sg/dengue-zika/dengue/dengue-community-alert-system. Accessed January 2024.
Rather IA, et al. Front Cell Infect Microbiol. 2017;7:336.
European Medicines Agency. Available at: https://www.ema.europa.eu/en/news/new-vaccine-protect-people-eu-and-worldwide-against-dengue. Accessed January 2024.
Ooi EE, et al. Sci Transl Med. 2023;15(704):eadh3067.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news/item/05-10-2023-message-by-the-director-of-the-department-of-immunization--vaccines-and-biologicals-at-who---september-2023 Accessed January 2024.
Pan American Health Organization. Available at: https://www3.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=5813:2011-regional-meeting-dengue-vaccine-initiative-brazil-analyzed-advances-challenges&Itemid=0&lang=fr#gsc.tab=0 Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/dengue/index.html. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/healthcare-providers/clinical-presentation.html Accessed January 2024.
Tozan Y, et al. Am J Trop Med Hyg. 2019;100(6):1525-1533.
NHS. Available at: https://www.nhs.uk/conditions/dengue/. Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/westernpacific/news/item/11-06-2019-dengue-increase-likely-during-rainy-season-who-warns Accessed February 2024.
Kolimenakis A, et al. PLoS Negl Trop Dis. 2021;15(9):e0009631.
Wongkoon S, et al. Indian J Med Res. 2013;138(3):347-53.
Gov.uk. Available at: https://www.gov.uk/government/publications/mosquito-bite-avoidance-for-travellers/mosquito-bite-avoidance-advice-for-travellers--2. Accessed February 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/malaria/resources/repellents.html Accessed February 2024.
UNICEF. Available at: https://www.unicef.org/rosa/stories/dengue-how-keep-children-safe Accessed February 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/mosquitoes/mosquito-bites/prevent-mosquito-bites.html Accessed February 2024.
Giúp bản thân tránh khỏi sốt xuất huyết khi du lịch nước ngoài, sốt xuất huyết đang là mối đe dọa ở nhiều điểm đến hơn trước đây
Sốt xuất huyết đang lây lan với tốc độ đáng báo động: trước năm 1970, sốt xuất huyết chỉ xuất hiện ở một số ít quốc gia nhưng hiện đã có mặt ở hơn 129 quốc gia.11 Với số ca sốt xuất huyết gia tăng ở du khách đến từ các khu vực như Châu Âu, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa là điều quan trọng hơn bao giờ hết nếu bạn đang đi du lịch đến vùng có bệnh.23
Phòng chống sốt xuất huyết trong chuyến đi của bạn
Mặc dù bạn không thể tránh được hoàn toàn bệnh sốt xuất huyết nếu đi du lịch đến quốc gia trong vùng dịch tễ, nhưng bạn vẫn có thể làm một số việc để giảm nguy cơ mắc bệnh. Chúng ta hãy xem một số lời khuyên dưới đây.
Nghiên cứu kỹ địa điểm đến của bạn trước
Trước khi đi du lịch, hãy kiểm tra các thông báo và cảnh báo về sức khỏe, cũng như các khuyến cáo y tế riêng cho từng quốc gia để xem bạn có thể gặp rủi ro không. Hãy nhớ rằng ngày càng ít những nơi không có sốt xuất huyết – một số quốc gia trước đây không có sốt xuất huyết gần đây đã báo cáo các ca bệnh này.
Bạn có thể xem các khuyến cáo về du lịch của chính phủ nước mình hoặc truy cập các trang web của WHO, trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, hoặc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Châu Âu.
Nếu bạn đang đi du lịch đến vùng dịch tễ của bệnh sốt xuất huyết, hãy chuẩn bị các biện pháp chống muỗi trước khi đi.
“Nếu bạn đang ở quốc gia có bệnh sốt xuất huyết, cách tốt nhất để phòng tránh nhiễm bệnh là tránh bị muỗi đốt.”
– NHS24
Mặc dù thường không có triệu chứng hoặc có biểu hiện nhẹ, nhưng sốt xuất huyết có thể tiến triển nhanh chóng thành tình trạng khẩn cấp đe dọa tính mạng ở 1 trong 20 người có triệu chứng khi họ mới mắc bệnh.3,22 Hãy đến gặp bác sĩ trước khi du lịch đến quốc gia nằm trong vùng dịch tễ của bệnh sốt xuất huyết để được tư vấn về cách phòng ngừa bệnh này khi ở nước ngoài.
*Tài liệu này được cung cấp bởi Công ty Takeda Việt Nam và Tổng Hội Y học Việt Nam với mục đích giáo dục cộng đồng. Tài liệu này không nên được sử dụng cho mục đích chẩn đoán, điều trị bệnh, hoặc tư vấn khám chữa bệnh từ nhân viên y tế. Vui lòng tham vấn Bác sĩ để được biết thêm thông tin chi tiết. Tài liệu này được sử dụng cho công chúng, phạm vi sử dụng bên ngoài Hoa Kỳ và Anh Quốc.
Tài liệu tham khảo
Mondal N. Lancet. 2023;401(10378):727-728.
Messina JP, et al. Nat Microbiol. 2019;4(9):1508-1515.
WHO. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/prevention/protect-yourself.html Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/activities/engaging-communities-to-sustain-dengue-vector-control Accessed January 2024.
Nature.com. Available at: https://www.nature.com/scitable/topicpage/controlling-dengue-outbreaks-22403714/ Accessed January 2024.
Gubler DJ. et al. Trop Med Health. 2011;39(4 Suppl):3-11.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/srilanka/news/detail/08-07-2019-preventive-action-is-vital-to-curtail-dengue-outbreaks-in-sri-lanka. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/symptoms/index.html. Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/about/accountability/results/who-results-report-2020-mtr/country-story/2022/community-engagement-for-sustainable-dengue-outbreak-prevention-and-control Accessed January 2024.
Pan American Health Organization. Available at: https://www.paho.org/en/news/3-8-2023-dengue-cases-increase-globally-vector-control-community-engagement-key-prevent-spread# Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/resources/vectorcontrolsheetdengue.pdf. Accessed January 2024.
Sim S, et al. PLoS Negl Trop Dis. 2020;14(8):e0008428.
Tapia-Conyer R, et al. Paediatr Int Child Health. 2012;32 Suppl 1(s1):10-3.
National Environment Agency. Dengue Community Alert System. Available at: https://www.nea.gov.sg/dengue-zika/dengue/dengue-community-alert-system. Accessed January 2024.
Rather IA, et al. Front Cell Infect Microbiol. 2017;7:336.
European Medicines Agency. Available at: https://www.ema.europa.eu/en/news/new-vaccine-protect-people-eu-and-worldwide-against-dengue. Accessed January 2024.
Ooi EE, et al. Sci Transl Med. 2023;15(704):eadh3067.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news/item/05-10-2023-message-by-the-director-of-the-department-of-immunization--vaccines-and-biologicals-at-who---september-2023 Accessed January 2024.
Pan American Health Organization. Available at: https://www3.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=5813:2011-regional-meeting-dengue-vaccine-initiative-brazil-analyzed-advances-challenges&Itemid=0&lang=fr#gsc.tab=0 Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/dengue/index.html. Accessed January 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/dengue/healthcare-providers/clinical-presentation.html Accessed January 2024.
Tozan Y, et al. Am J Trop Med Hyg. 2019;100(6):1525-1533.
NHS. Available at: https://www.nhs.uk/conditions/dengue/. Accessed January 2024.
World Health Organization. Available at: https://www.who.int/westernpacific/news/item/11-06-2019-dengue-increase-likely-during-rainy-season-who-warns Accessed February 2024.
Kolimenakis A, et al. PLoS Negl Trop Dis. 2021;15(9):e0009631.
Wongkoon S, et al. Indian J Med Res. 2013;138(3):347-53.
Gov.uk. Available at: https://www.gov.uk/government/publications/mosquito-bite-avoidance-for-travellers/mosquito-bite-avoidance-advice-for-travellers--2. Accessed February 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/malaria/resources/repellents.html Accessed February 2024.
UNICEF. Available at: https://www.unicef.org/rosa/stories/dengue-how-keep-children-safe Accessed February 2024.
Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/mosquitoes/mosquito-bites/prevent-mosquito-bites.html Accessed February 2024.
Đã đến lúc để bàn về sốt xuất huyết
Với số ca mắc sốt xuất huyết gia tăng và chưa có thuốc chữa đặc hiệu, công tác phòng ngừa là yếu tố then chốt1,2
Tìm hiểu cách giúp bảo vệ bản thân khỏi bị muỗi đốt và khỏi bệnh sốt xuất huyết.
Liên hệ với bác sĩ để tìm hiểu về cách phòng chống sốt xuất huyết.
- World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue. Accessed February 2024.
- World Health Organization. Available at: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON498#. Accessed February 2024.
Quay lại
Tìm hiểu về ảnh hưởng của sốt xuất huyết lên cuộc sống của bệnh nhân và gia đình như thế nào
Quay lại
Kiểm tra kiến thức của bạn về bệnh sốt xuất huyết!
Vết đốt của muỗi đực hay cái mang mầm bệnh sốt xuất huyết có thể lây sang người không?
Chính xác
Muỗi đực hút mật hoa và nước ép trái cây chứ không hút máu.1 Chỉ có muỗi cái mới hút máu từ vật chủ như con người - đó chính là nguồn cung cấp protein cần thiết để giúp trứng của chúng phát triển.1
Liên hệ với cơ sơ y tế gần nhất nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng sốt xuất huyết hoặc có thắc mắc về các nguy cơ của mình.
Tìm hiểu thêm về sốt xuất huyết.
The National Environment Agency. Vector Borne Diseases. Available at: https://www.nea.gov.sg/corporate-functions/resources/research/wolbachia-aedes-mosquito-suppression-strategy/male-mosquitoes-do-not-bite. Accessed January 2024.
Không chính xác
Các bệnh như sốt xuất huyết Dengue không lây sang người qua vết đốt của muỗi vằn đực; trên thực tế, chúng thậm chí còn không đốt người.1 Chỉ có muỗi cái mới hút máu từ vật chủ là người - đó chính là, nguồn cung cấp protein cần thiết để giúp trứng của chúng phát triển1
Liên hệ với cơ sơ y tế gần nhất nếu bạn nghi ngờ có các triệu chứng sốt xuất huyết hoặc thực hiện lại khảo sát!
Tìm hiểu thêm về sốt xuất huyết hoặc thực hiện lại khảo sát!
The National Environment Agency. Vector Borne Diseases. Available at: https://www.nea.gov.sg/corporate-functions/resources/research/wolbachia-aedes-mosquito-suppression-strategy/male-mosquitoes-do-not-bite. Accessed January 2024.
Tìm hiểu thêm các tài liệu để hiểu rõ hơn về nguy cơ của sốt xuất huyết Dengue và các biện pháp phòng ngừa cho bản thân và gia đình
Quay lại