Muỗi và con người: Máu và nước – sự chia sẻ qua các thời đại
Muỗi và con người: gần gũi nhưng không phải lúc nào sự gần gũi cũng mang lại cảm giác thoải mái
Những dấu vết về cuộc chiến đấu của chúng ta với muỗi có thể được tìm thấy xuyên suốt hàng thiên niên kỷ và trên khắp nhiều lục địa. Bằng chứng về khả năng lây lan bệnh cho người có thể được tìm thấy trong các ghi chép ở Trung Quốc từ năm 2700 trước Công nguyên, trên các tấm bảng đất sét ở Tây Á từ năm 2000 trước Công nguyên và được khắc trên giấy cói của Ai Cập từ năm 1570 trước Công nguyên.1,2 Hiện tại, muỗi và các côn trùng hút máu khác lấy đi sinh mạng của hơn 700.000 người mỗi năm trên toàn thế giới; chúng còn là trung gian truyền bệnh cho các bệnh chết người như sốt rét, sốt xuất huyết Dengue và sốt vàng.3,4 Một số nhà sử học thậm chí còn cho rằng, trong toàn bộ lịch sử của loài người, muỗi có thể là nguyên nhân gây nên cái chết của khoảng một nửa số người từng sống trong lịch sử.5,6
Tranh chấp về nguồn nước
Điều gì đã khiến con người và muỗi gắn liền với nhau trong suốt các giai đoạn của lịch sử? Câu trả lời đó chính là: nguồn nước và máu. Nước là nhu cầu thiết yếu cho cả con người và muỗi. Loài côn trùng này, có tên bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “ruồi nhỏ”, dựa vào nước đọng để nở trứng và phát triển. Trong suốt lịch sử, khi con người thu gom và dự trữ nước cho các nhu cầu khác nhau, một liên minh kỳ lạ đã được hình thành. Những phát hiện gần đây từ Đại học Princeton cho thấy muỗi ở các vùng khô hạn kéo dài đã thích nghi để tìm kiếm con người hiệu quả hơn, nhận ra rằng bất cứ nơi nào con người cư trú, thì cũng có nước.7,8
Mối liên hệ giữa người và muỗi ngày càng sâu sắc theo thời gian, với việc muỗi tiến hóa để khai thác nguồn tài nguyên quan trọng khác – máu người. Muỗi cái cần các chất dinh dưỡng, chủ yếu là vitamin có trong máu để đẻ trứng. 9
Làm thế nào để có thể bảo vệ bản thân khỏi muỗi?
Nếu bạn muốn biết mình có thể làm gì để chống lại muỗi và mối đe dọa của các bệnh như sốt xuất huyết, bạn có thể đọc bài viết này: Phòng chống sốt xuất huyết lây lan trong gia đình và ngoài cộng đồng
*Tài liệu này được cung cấp bởi Công ty Takeda Việt Nam và Tổng Hội Y học Việt Nam với mục đích giáo dục cộng đồng. Tài liệu này không nên được sử dụng cho mục đích chẩn đoán, điều trị bệnh, hoặc tư vấn khám chữa bệnh từ nhân viên y tế. Vui lòng tham vấn Bác sĩ để được biết thêm thông tin chi tiết. Tài liệu này được sử dụng cho công chúng, phạm vi sử dụng bên ngoài Hoa Kỳ và Anh Quốc.
Tài liệu tham khảo
Herre, M. et al. Cell. 2022 ;195(17):3104-3123. Available at: https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(22)00927-8. Accessed November 2023.
Cox FEG. Parasites & Vectors. 2010;3(5):1-9. Available at: https://parasitesandvectors.biomedcentral.com/articles/10.1186/1756-3305-3-5. Accessed November 2023.
World Health Organization. Vector-borne diseases. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/vector-borne-diseases. Accessed November 2023.
Nyaruaba, R. et al. Pathog Glob Health. 2019;113(5):209-228. Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31664886/. Accessed November 2023.
New Scientist. Mosquitoes may have killed half the people who ever lived. Available at: https://www.newscientist.com/article/mg24332420-500-mosquitoes-may-have-killed-half-the-people-who-ever-lived/. Accessed November 2023.
Winegard, TC. The mosquito: a human history of our deadliest predator. Published 2019. Available at: https://books.google.co.uk/books?id=ngqNDwAAQBAJ&pg=PA1&source=gbs_toc_r&cad=3#v=onepage&q&f=false. Accessed November 2023.
Rose, NH. et al. Current Biology. 2020;30:3570–3579. Available at: https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(20)30978-7. Accessed November 2023.
New Scientist. Mosquitoes evolved to suck human blood when they couldn’t find water. Available at: https://www.newscientist.com/article/2249764-mosquitoes-evolved-to-suck-human-blood-when-they-couldnt-find-water/. Accessed November 2023.
Department of Molecular Virology and Microbiology. Mosquito-Borne Diseases. Available at: https://www.bcm.edu/departments/molecular-virology-and-microbiology/emerging-infections-and-biodefense/mosquitoes. Accessed November 2023.
Đã đến lúc để bàn về sốt xuất huyết
Với số ca mắc sốt xuất huyết gia tăng và chưa có thuốc chữa đặc hiệu, công tác phòng ngừa là yếu tố then chốt1,2
Tìm hiểu cách giúp bảo vệ bản thân khỏi bị muỗi đốt và khỏi bệnh sốt xuất huyết.
Liên hệ với bác sĩ để tìm hiểu về cách phòng chống sốt xuất huyết.
- World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue. Accessed February 2024.
- World Health Organization. Available at: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON498#. Accessed February 2024.
Quay lại
Tìm hiểu về ảnh hưởng của sốt xuất huyết lên cuộc sống của bệnh nhân và gia đình như thế nào
Quay lại
Kiểm tra kiến thức của bạn về bệnh sốt xuất huyết!
Vết đốt của muỗi đực hay cái mang mầm bệnh sốt xuất huyết có thể lây sang người không?
Chính xác
Muỗi đực hút mật hoa và nước ép trái cây chứ không hút máu.1 Chỉ có muỗi cái mới hút máu từ vật chủ như con người - đó chính là nguồn cung cấp protein cần thiết để giúp trứng của chúng phát triển.1
Liên hệ với cơ sơ y tế gần nhất nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng sốt xuất huyết hoặc có thắc mắc về các nguy cơ của mình.
Tìm hiểu thêm về sốt xuất huyết.
The National Environment Agency. Vector Borne Diseases. Available at: https://www.nea.gov.sg/corporate-functions/resources/research/wolbachia-aedes-mosquito-suppression-strategy/male-mosquitoes-do-not-bite. Accessed January 2024.
Không chính xác
Các bệnh như sốt xuất huyết Dengue không lây sang người qua vết đốt của muỗi vằn đực; trên thực tế, chúng thậm chí còn không đốt người.1 Chỉ có muỗi cái mới hút máu từ vật chủ là người - đó chính là, nguồn cung cấp protein cần thiết để giúp trứng của chúng phát triển1
Liên hệ với cơ sơ y tế gần nhất nếu bạn nghi ngờ có các triệu chứng sốt xuất huyết hoặc thực hiện lại khảo sát!
Tìm hiểu thêm về sốt xuất huyết hoặc thực hiện lại khảo sát!
The National Environment Agency. Vector Borne Diseases. Available at: https://www.nea.gov.sg/corporate-functions/resources/research/wolbachia-aedes-mosquito-suppression-strategy/male-mosquitoes-do-not-bite. Accessed January 2024.
Tìm hiểu thêm các tài liệu để hiểu rõ hơn về nguy cơ của sốt xuất huyết Dengue và các biện pháp phòng ngừa cho bản thân và gia đình
Quay lại